Bodhidharma’s gemoedsrust

Beeld van Bodhidharma in meditatie
Bodhidharma in meditatie (bron)

In zijn Onderrichting over Gemoedsrust zegt de grote leraar Bodhidharma:

Wanneer mensen begoocheld zijn, dan volgen zij de dingen; wanneer mensen bevrijd zijn, dan volgen de dingen hen.
Ben je bevrijd, dan wordt vorm geabsorbeerd door bewustzijn; ben je begoocheld, dan wordt bewustzijn geabsorbeerd door vorm.

Zolang je bewuste beoordeling hanteert om relatieve waardebepalingen te maken over de directe beleving van je eigen geest, is dit allemaal droomspul.
Is de bewuste geest stil en treden er geen gedachten op, dan noemt men dit waarachtig gewaarzijn.

Wat is de eigen geest rechtstreeks beleven?
Neem je waar dat alle dingen bestaan, dan is hun bestaan geen bestaan zelf: je eigen geest stelt zich hun bestaan voor.
Neem je alle dingen waar als niet-bestaand, dan is hun niet-bestaan geen niet-bestaan zelf: je eigen geest maakt een beeld van hun niet-bestaan.

Dit geldt voor alles – elke keer is het je eigen geest die er iets bestaands of iets niet-bestaands van maakt.

Verder: zelfs als mensen allerlei kwalijke dingen hebben gedaan, zodra zij eenmaal de spirituele heerser zien in zichzelf, zullen zij bevrijding vinden.

Degenen die bevrijd worden via actuele gebeurtenissen, beschikken over stevige kracht. Degenen die het onderricht zien te midden van actuele gebeurtenissen, verliezen nooit hun aandacht, wáár zij zich ook bevinden.
Degenen die hun inzicht ontlenen aan geschriften, zijn zwak. Degenen die geen verschil ervaren tussen het onderricht en de actuele gebeurtenissen, zijn diep.

Ongeacht wat je doet – springen en dansen, of struikelen en vallen – niets ervan bevindt zich buiten het domein van de werkelijkheid. Iemand die het domein van de werkelijkheid probeert te gebruiken om het domein van de werkelijkheid te betreden, is een dwaas.
Alles wat je doet vindt nooit plaats buiten het domein van de werkelijkheid. Waarom? Omdat bewustzijnswerking zélf het domein van de werkelijkheid is.

Wereldlijke mensen bestuderen allerlei vormen van wetenschap – waarom realiseren zij geen verlichting? Omdat zij zichzelf zien – dat is waarom zij geen verlichting bereiken.
‘Zichzelf’ wil zeggen het ego; vervolmaakte mensen raken niet van slag wanneer zij lijden ervaren, en zij zijn ook niet verrukt als zij iets aangenaams ervaren, want zij zien zichzelf niet.

Plezier of pijn baart hen geen zorgen omdat zij zelveloos zijn en daardoor ultieme leegte realiseren.
Wanneer er zelfs geen zelf is, wat is er dan nog dat niet verdwijnt?

Als alle dingen leeg zijn, wie beoefent dan het Pad?
Zolang je een ‘wie’ hebt, moet je het Pad beoefenen. Maar is er geen ‘wie’, dan hoef je het pad niet te beoefenen. ‘Wie’ is het ego; als je egoloos bent, creëer je geen onderscheid in het omgaan met de dingen.

Wanneer je iets bevestigt als zus of zo, dan is dat jouw bevestiging; het zegt niet dat iets zus of zo is.
En wanneer je iets ontkent als niet zus of zo, dan is dat jouw ontkenning; het zegt niet dat iets niet zus of zo is.

Zolang je onbevangen blijft zelfs als er aandacht heerst, dan beschouwt men dit als realisatie van boeddhaschap.
Neem je de dingen rechtstreeks waar zonder oordeelsvorming, dan heet dit het realiseren van de Weg. Iemand die bij ontmoeting met de dingen rechtstreeks de bron ervan waarneemt, is iemand wiens wijsheidsoog geopend is.

Wijzen mensen laten elk ding zijn zoals het komt, maar niet zichzelf; daarom kennen zij geen grijpen en verwerpen, geen tegenstand en instemming.
Dwaze mensen laten zichzelf zijn zoals het komt, maar niet de dingen; daarom krijgen zij te maken met grijpen en verwerpen, tegenstand en instemming.

Geen enkel ding zien, noemt men de Weg zien; geen enkel ding beoefenen, noemt men de Weg beoefenen.
Wanneer je één bent op alle plekken, dan heb je geen plek; als je één bent met alle activiteiten, dan onderneem je geen activiteit.

De niet-strevende staat is Boeddha zien.
Wie naar verschijnselen kijkt, ziet overal fantomen.
Door aan verschijnselen te hechten val je in de hel; maar respecteren van de werkelijkheid schenkt je bevrijding.

Een conceptualiserende geest ervaart de dingen alsof ze kokend water en brandende kolen zijn: je bent dan getuige van het komen en gaan van geboorte en dood.
Maar zie je de aard van het universum, dan is dit de aard van nirvana. Wie geen conceptueel denken hanteert, beleeft de aard van het universum.

De geest bezit geen materie, dus is het geen vorm van bestaan; maar hij functioneert wel, dus is het geen niet-bestaan.
En in zijn functioneren blijft de geest altijd leeg, dus is het geen bestaan; maar leeg functioneert hij onophoudelijk, dus is het geen niet-bestaan.

Dahui: Treasury of the Eye of True Teaching;
classic stories, discourses, and poems of the Chan tradition.
Boulder 2022 (vert. Cleary, Thomas), p. 155-156

◄║►

Uitzicht

Boeddhabeeld op vensterbank
Foto van boeddhabeeld, gesneden uit een stuk ‘zwerfhout’ (plataan) dat ik vond tijdens de aikido-zomerschool in 1985 van Sugano-sensei in België.

◄║►

Lied van totaalbestaan

Deel 1

Tussen de fooi van welgestelden
en de furie van drenkelingen
ligt het niemandsland dat wij
waanweigeraars betreden

een werkterrein dat ons vergunt
grondig te proeven van volheid
en ademend in puurheid
alle wezens slagvaardig te dienen

zorgvuldig geworven bodhisattva’s
van onbaatzuchtige, edele aard
verbinden zich graag duurzamer
dan om bedrieglijk werelds gewin

dagelijks toetst deze plek van beproeving
ons in levenslang dierbaarste keus:
vervullende vrijheid van oprecht menszijn
of pijnlijke knechting in heilloos verval

met milde kracht leer je werken,
immuun voor valsheid en vervreemding,
je zult een betrouwbaar rustpunt zijn
voor wie inspiratie zoekt en borging

waar niemand zich wijselijk herinnert
aan de volheid van levend totaalbestaan
openbaart de weg toenemend noodzaak
teneinde splijtend verband te bestrijden

blikvernauwing en beelddwang
reduceren de mens tot dierlijke soort
die uit hebzucht, drift en onrust
zijn wezenlijke goedheid vergeet

producent of consument:
beiden kampen met blindheid;
subtiel verleidend of klagend verslaafd
ontgaat ons de zin van dit kostbaar bestaan.

naar 2

Deel 2

Zelfbevrijding en wereldbeheer
zijn geestelijke krijgers tot opdracht;
naarmate wij ons denken ontgrenzen
wordt het lichaam deelbaar werkverband

dit tweeledig oefenen heelt eerst onszelf
en komt dan anderen ten goede
dankzij niet gebonden en onbegrensde
oerkracht van geesteswerking

twee fronten levert dit strijdperk
en op elk ben je betrouwbaar welkom:
er is reden voor karma-correctie,
tegelijkertijd wordt dharma versterkt

mensen zijn enerzijds haastige makers
hechtend aan dat wat hun toevalt,
en anderzijds trage belevers
klampend aan loon van houvast

de eersten zijn gebaat bij gemoedsrust,
de laatsten siert oog voor hun adel;
de maakbare mens koestert overdaad,
de machteloze komt reëel tekort

er is de weke sfeer van welbevinden
die harten sluit en grenzen trekt;
er is de ruwe sfeer van onbehagen
die taal en lichaam aantast

in de eerste stelt men onterecht eisen
en ontwerpt destructieve structuren;
de tweede ontbreekt het aan helder zicht
en vergenoegt zich domweg met vermaak

vals ingeschakeld leert men beseffen
hoe noodzakelijk uitschakeling is;
pijnlijk uitgeschakeld gaat men verlangen
naar de volle vrucht van inschakeling.

naar 3

Deel 3

Wij krijgers van vormloze orde
harmoniseren op velerlei vlak;
veroorzaakt nood ondraaglijk lijden
dan word daar allereerst op ingezet

maar ook: waar terechte winst wacht
investeert een mens des te dieper;
op korte termijn leg ik wondverband,
terwijl genezing meer tijd benodigt

we trainen hiermee twee vaardigheden,
een praktische en een inhoudelijke:
in staat om ruwheid te temperen
steken we in op blijvende vrede

dit laatste hoort thuis in innerlijkheid
en vereist anoniem opereren;
in het eerste ligt een verzorgingstaak
die ambulant wordt aangepakt

dankzij investeren in geestelijke rijping
wordt ons dharma-lichaam actief,
terwijl omgevingsvariabelen bedienen
ons verbindt met boeddha-domein

de oprechte beoefenaar huldigt volop
al wat ons daartoe in staat stelt:
belichaamde wijsheid van onderricht
en constant stromende hartskwaliteit

de drie juwelen zijn grondig betrouwbaar
en de aard van het pad nergens aangetast,
daarmee bevorder ik volheidsbeleving
die rechtstreeks antwoorden schenkt

zo zijn wijsheidsdienaren toegerust
voor tijdloos praktisch manifesteren;
dagelijks subtieler vestigingswerk
verschaft steeds openlijker toegang.

naar 4

Deel 4

Diverse wezens bevolken samsara,
ruw onwetenden en bedrieglijk verfijnden,
koortsig verdwaasd door het tweevoudig gif
van oude verblinding en zinloos gewin

wat men wereld noemt is illusiecultuur
van geestesklontering, cosmetisch vereffend,
want wens en woede tekenen mijn daden
zolang ik door waan word verteerd

deze vervreemding wordt direct verholpen
door zelfbevrijding en wereldbeheer:
transparant herstellen zich karmische clusters
en ontgiftigde functies reageren intact

geen speciale expertise is vereist hier,
landbouwer, yogi of academicus:
ieder van ons is innerlijk geest,
zich vertonend in woord en gebaar

het kernachtig vuur van hartsbewustzijn
breekt de kluisters van waangevang,
terwijl de oceanische aard van mededogen
ons verbindt met al wat ademt

wie is er die bewust onvrijheid begroet
of grif onmacht en falen omarmt,
en ijdel verwend raak je slechts verontwaardigd
of ontmoedigd uit gebrek aan verweer

weet: waarheid koerst niet op commentaar
en het leven herschrijft voor ons niet zijn wetten;
wij blindgangers mogen wel dankbaar zijn
dat de weg ons behoedt voor nog heftiger leed

maak daarom nu de heilige keuze
je te wijden aan het pad van bevrijding
en nooit meer je te laten misleiden
door heilloze aandrang, bodhisattva.

naar 1


Twee printversies (pdf): boekje + A5
Bron: Wiswerk boek

◄║►

Schematisch overzicht van het boek Dharmium

schematisch overzicht van boek Dharmium
(HIER pdf-versie)

In het boek ‘Dharmium’ staat de term dharmium voor de bevrijdende werking van intuïtieve wijsheid: hartsbewustzijn. Het is als een serum dat de volheid van ons menszijn herstelt.

Beoefening ervan brengt de oorspronkelijke, spontane kracht van ons diepste potentieel tot leven:

  • wijsheid
  • mededogen

◄║►

Kiemgraf (gedicht)

boeddha in ascese
KIEMGRAF

Leg je lijf te ruste
in diepste bodemgraf
waar enkelvoudig puur
bloeit leven uit
weerstandloos verval

sta instant het vlees
compleet en grondig af
nu alverlichtend vuur
smelt duurzaam jouw
geest tot kiemkristal.

Tekst: Gedel
Foto: Google arts & culture

◄║►

Morihei Ueshiba’s doodsbed

🙏

Foto en motto van een nooit overwonnen,
in lichaamloze beleving overgegane bodhisattva.

Morihei Ueshiba Osensei doodsbed
Morihei Ueshiba (Osensei) op zijn doodsbed.
(Stevens, John: Budo; teachings of the founder of aikido. Tokyo 1991, p. 23)

‘Zorg dat de aloverwinnende Boeddha zichtbaar wordt.’ *

* De letterlijke tekst van dit fragment uit een lezing is:
‘Make the All–Victorious Buddha appear.’
(Ueshiba, Morihei: The heart of Aikido. Tokyo 2010, p. 32)

◄║►